Blog / Nieuwsbrief november-december 2019

Blog / Nieuwsbrief van Kicozo november-december 2019:

Bijzonder verhaal

Eigenlijk zou ik in oktober al een nieuwsbrief hebben geschreven met wetenswaardigheden, ervaringen en cursusdetails voor het komend jaar. Met mijn lief Kees zou ik op 16 oktober voor conferenties en les geven zijn afgereisd naar Londen, gevolgd door het Verre Oosten en Hong Kong. Van daaruit zou ik een gezellige nieuwe nieuwsbrief naar jullie mailbox sturen om je op de hoogte te houden van de activiteiten van Kicozo en De Levensboom.

Hart

Daags ervoor echter, toen we net in het lokale Grand Café aan het vieren waren dat ons nieuwe teamlid Marion Beek trainee-af was, kreeg Kees een hartstilstand. Samen met Marion heb ik hem onmiddellijk gereanimeerd, waardoor hij nu nog bij ons is. Een lang traject volgde met veel complicaties. Nu, ruim 6 weken later is Kees herstellende, dankzij de liefde en zorg, gebeden en kaarsjes, kaartjes en honderden reacties op sociale media, mag Kees met mij aansterken.

De energie om een “klassieke” nieuwsbrief te schrijven ontbreekt mij nog. Ook voor mij was het een diep ingrijpende periode waarvan ook ik aan het herstellen ben en al mijn energie voor nodig heb.

Toch wilde ik mijn trouwe lezers waardevol leesmateriaal niet onthouden en daarom besloot ik om een blog – nieuwsbrief te maken die gaat over een kleine selectie essentiële oliën voor longen en luchtwegen, waar veel mensen in deze periode van het jaar mee te maken krijgen.

Het sluit ook heel goed aan bij een veel voorkomende, maar oh zo ingrijpende complicatie van de reanimatie van Kees: een longontsteking door aspiratie.

Ik hoop, samen met Kees, dat je mijn alternatie nieuwsbrief waardeert en hoop je gauw te zien in een van onze mooie cursussen in het komende jaar en/of het nieuwe symposium Pijn in de Palliatieve fase op 15 mei a.s. je vindt de agenda met links naar de cursusinhoud op:

http://www.kicozo.nl/agenda-zorgprofessionals/

Luchtwegen & longen – optimale AromaZorg

Het is weer die tijd van het jaar waarin veel mensen last krijgen van de luchtwegen. Een verkoudheid verloopt voor de meeste mensen onschuldig en is na een week of wat al beduidend minder. Voor mensen met een kwetsbaarder gezondheid kan zo’n simpele verkoudheid uitmonden in langdurige klachten of in een ernstiger luchtweg- of longaandoening zoals griep of een sinusinfectie of longontsteking.

AromaZorg kan buitengewoon effectief zijn om luchtwegklachten te behandelen. Ik bespreek hieronder beknopt enkele oliën met relevante eigenschappen. Het is zeker geen volledige lijst maar wel een handig handvat met do’s en don’ts. Laat je voor de praktische toepassingen en doseringsadviezen goed adviseren voor een deskundige als je nog niet zo ervaren bent.

Zorgvuldig omgaan met AromaZorg

Van alle klinische specialismen zijn luchtwegklachten wel de meest aangewezen pathologieën om met AromaZorg te worden behandeld, al moeten juist dan de nodige voorzichtigheid in acht genomen worden.

Sommige personen hebben gevoelige luchtwegen waardoor sommige essentiële oliën (beter) niet of in mindere mate gebruikt kunnen worden. Voor kinderen zijn niet alle oliën geschikt en voor hen, maar ook voor zeer oude mensen, gebruiken we vaak aangepaste doseringen.  Bij gebruik van medicijnen kunnen sommige essentiële oliën, juist sommigen die als klassiekers voor de luchtwegen beschouwd worden, de werkzaamheid daarvan negatief beïnvloeden. Vandaar dat het behandelen van luchtwegklachten met AromaZorg heel zorgvuldig bekeken moet worden.

Een goede leverancier van essentiële oliën heeft hierover up-to-date informatie beschikbaar en levert oliën met olie-specifieke bijsluiters.

 

Verkoudheid en griep.

Een verkoudheid wordt veroorzaakt door een virus. Ook griep heeft een virale oorzaak, het influenza virus. Antivirale essentiële oliën en CO2 extracten kunnen helpen om het virussen enorm moeilijk te maken zich te verspreiden en de buurcellen te besmetten. Ze ondersteunen vaak ook de afweer.

Effectieve oliën voor virale luchtweginfecties, vaak met de nodige onderbouwing, zijn bijvoorbeeld:

Eucalyptus (Eucalyptus globulus en E. radiata -1, 2), Rozemarijn (Rosmarinus officinalis – 3) en Spijklavendel (Lavandula latifolia).

De voorgaande oliën bevatten naast een scala aan andere actieve bestanddelen vaak een hoog gehalte 1,8 cineol. Dat is een sterk slijm oplossende, antivirale en ontstekingsremmende stof (4). Oliën die rijk zijn aan 1,8 cineol zijn voor veel mensen via verantwoorde toepassingen veilig te gebruiken, zoals inhalatie of via een borstzalf of stoombad, zeker voor kortdurend gebruik (enkele dagen tot een paar weken). Bij langdurig gebruik kunnen ze echter – ook in inhalatie – interacteren met medicatie die regelmatig of langdurig medicatie gebruikt wordt (Tisserand & Young, 2014).

Rozemarijn en Spijklavendel bevatten nog andere stoffen zoals kamfer. Ook de Eucalyptus variëteiten E. globulus en E. radiata zijn sterk stimulerend. Deze oliën zijn daarom verder geschikt voor jongere kinderen of baby’s, of bij mensen met (mogelijke neiging tot) epilepsie. Van Eucalyptus is bekend dat inname van de olie kan interacteren met diverse soorten medicatie, zoals tramadol. Denk hierbij ook aan langdurig gebruik van hoest- en verkoudheidsbonbons waarin eucalyptus verwerkt is.

Mirte (Myrtus communis) is ook een olie die ik regelmatig en graag gebruik. Deze olie, afhankelijk van het specifieke type mirte, heeft ook een vrij laag tot gemiddeld gehalte 1,8 cineol maar geen kamfer en wordt vaak als milder beschouwd dan eucalyptus of rozemarijn. In aangepaste doseringen kan het ook mij kinderen gebruikt worden, uiteraard in veilige toepassingen. Ik raad mirte, leeftijdsafhankelijk, aan in verdamping van 1-2 druppels per 3-4 uur in een aromalampje in een gemiddelde kinderkamer.

Drie van mijn favorieten voor (ernstiger) long- en luchtwegaandoeningen

Siberische Zilverspar (Abies sibirica) is een geweldige olie, die net als de voorgaande olien antivirale eigenschappen (5) heeft. Ik gebruik hiervan vaak het CO2 extract in combinaties voor een scala aan long- en luchtwegklachten. Het is het summum van sparrengeur, met een balsemachtige ondertoon en werking op de luchtwegen. Deze olie is sterk slijmoplossend en een goede expectorans, kramp opheffend, hoest dempend, antiseptisch en een waar long- en luchtwegtonicum. Fijn aan Siberische zilverspar is verder de sterk ontspannende werking.

Een van de werkzame bestanddelen is bornyl-acetaat, een stofje dat uitstekende antivirale activiteiten tegen influenza ontplooit (5) en daarnaast sterk ontstekingsremmend is. Bornyl-acetaat verlaagt ontstekingsmediatoren, vermindert histologische veranderingen in de longen en onderdrukt nucleaire factor kappa B, een stof die een sleutelrol speelt in o.a. witte bloedcellen en andere soorten cellen die betrokken zijn bij het opwekken van een ontstekingsreactie (6).

Ik combineer deze olie graag met andere geschikte oliën voor uiteenlopende klachten, variërend van neusverkoudheid tot bronchitis en longontsteking.

Olibanum carterii (Boswellia carterii) is een van mijn andere favorieten wanneer het om long- en luchtweginfecties gaat, of benauwdheid van elke aard en oorsprong. Olibanum, ook wel bekend als wierook of frankincense, heeft laten zien dat het de potentie heeft de longfunctie te verbeteren (7). Olibanum werkt krachtig verdiepend voor de ademhaling, is een goede expectorans en sterke immuunstimulans (8)

Net als Siberische zilverspar heeft olibanum carterii sterk antiseptische en anti-inflammatoire eigenschappen. Zelf maak ik graag gebruik van het CO2-select extract waarin vaak het stofje insencole acetaat voorkomt, dat een ontstekingsremmende werking laten zien door nucleaire factor-kappa B te remmen (9). We zien in het CO2-select extract verder een lager gehalte van het antiseptische α-thujeen, maar vaak een hoger gehalte α-pineen, dat niet alleen antiseptisch, antibacterieel en antiviraal is, maar ook sedatief. We zien ook een hoger gehalte ocimeen dan in het destillaat, dat naast antiseptische ook weer sedatieve eigenschappen heeft. Het extract is daarnaast sterk ontspannend en angst remmend (10, 11), fijn wanneer klachten als benauwdheid i.c.m. angst en bezorgdheid als nog belastender wordt ervaren.

Olibanum kan eveneens met diverse oliën gecombineerd worden waardoor astma aanvallen verlicht kunnen worden, bijvoorbeeld in een borstzalf samen met lavendel (Lavandula angustifolia) en Spijklavendel (Lavandula latifolia). Een wat oudere studie (1999) onder astma patiënten toonde dat aan (12).

Ik zet olibanum carterii in bij alle vormen van benauwdheid en als long- en luchtwegtonicum voor klachten als astma, COPD, longontsteking en bij de symptomatische behandeling van longkanker.

Tijm ct. thymol (Thymus vulgaris ct. thymol) is een felle tijmolie die heel goed en effectief de strijd aan kan gaan met virale en bacteriële luchtweg- en longinfecties. De olie heeft bewezen zeer krachtig als breedspectrum antibioticum te werken, is een mucolyticum en expectorans, een immuunstimulans (13), kramp opheffend (14) en sterk antiseptisch voor longen, slijmvliezen en sinussen, tegen ondermeer Haemophilus influenzae en H. parainfluenzae (15). De olie is ook ontstekingsremmend (13) en hoest dempend (16). Tijm thymol behoort tot de zogenaamde fenolische tijmsoorten. Zo’n olie is zo krachtig dat hij ook gemakkelijk huid en slijmvliezen kan irriteren en dus met respect en het beste kortdurend (b.v. een week) ingezet moet worden in acute situaties, bijvoorbeeld bij een sinusinfectie of bacteriële luchtweg- of longinfectie. Zorg dan ook altijd voor de nodige terreinondersteuning (zie hierna)! Voor kinderen is deze tijmsoort niet geschikt. Voor hen, en na de acute fase van een infectie, is tijmolie van het type linalool veel geschikter.

Terreinondersteuning

Ik gebruik in mijn opleidingen en workshops graag het woord “terreinondersteuning”. Het wil zeggen dat ik er bij een behandeling of interventie altijd naar streef om het “terrein” waarop je werkt zo goed mogelijk in conditie te krijgen en te houden.

In het geval van klachten van de bovenste en onderste luchtwegen en longen kun je hierbij denken aan het verbeteren van de conditie van de slijmvliezen en de functie van de longblaasjes en trilhaartjes. Een infectie gaat altijd gepaard aan een zekere mate van ontsteking, veelal is het hierboven genoemde NF-kappa-B (nucleaire factor kappa B) hierbij betrokken. Zwelling van de luchtwegen hierdoor en door een verhoogde histamineproductie kan de doorgang van de luchtwegen bemoeilijken waardoor het ademen moeilijker wordt. We kennen allemaal wel de verstopte neus, relatief onschuldig en doorgaans van voorbijgaande aard. Een sinusinfectie kan optreden wanneer aanwezige bacteriën in de bijholten door de zwelling ingesloten raken in de warme vochtige omgeving en zich gaan vermenigvuldigen.

Effectieve oliën die helpen om de slijmvliezen te ontzwellen en ontsteking te remmen zijn, naast de hiervoor genoemde Siberische zilverspar en olibanum carterii, ook de essentiële oliën helicryse (Helicrysum italicum uit Italie of Corsica), kamille blauw (Matricaria recutita), karwij CO2-select (Carum carvi) en pepermunt (Mentha piperita). Ik voeg er altijd wel een of meer toe aan combinaties die helpen om luchtwegaandoeningen te behandelen.

Casus Kees – Longontsteking door aspiratie

Veel mensen hebben het meegekregen in de afgelopen maanden. Mijn lief en partner in alles Kees (68) werd midden oktober getroffen door een hartstilstand. Hoewel het een privé zaak is, zijn Kees en ik ook samen intens gepassioneerde zorgverleners en docenten en willen we graag met jullie delen hoe groot de meerwaarde was van Complementaire AromaZorg aan zijn herstel, waarbij ik mij nu vooral beperk tot zijn longen.

Na zijn onmiddellijk ingezette reanimatie door mijzelf en mijn collega en vriendin Marion volgde een extreem spannende periode van 12 kritieke dagen. Na de eerste twee dagen waarin we al hoopvol waren en Kees al een keer wakker was geweest, ging het die dag erna heel snel achteruit. Kees kreeg een hoge temp en ademhalingsproblemen. Niet alleen had zijn hart door de reanimatie een tik gekregen en had hij twee gebroken ribben en een gekneusd borstbeen, er kwam ook vocht in zijn longen, met als gevolg een zogenaamde aspiratie pneumonie. Het is een veel voorkomende complicatie bij een reanimatie. Deze wordt dan niet veroorzaakt door een virus of bacterie, maar door verslikken. We zien het ook veel bij patiënten die niet goed kunnen slikken, zoals bij ALS of de ziekte van Huntington.
Een verdere complicatie bij Kees was een klaplong door het prikken van een groot infuus in de hals.

Ik zat elke dag zoveel mogelijk bij Kees en na de eerste 48 uur zette de ontsteking vol in, met koorts en ademhalingsmoeilijkheden tot gevolg. Op de foto’s waren uitgebreide dubbelzijdige ontstekingshaarden te zien. Kees werd al die tijd beademend en kreeg medicamenteuze ondersteuning voor zijn hart en circulatie en antibiotica.

Veilig toedienen

Inmiddels had ik mijn gedachten laten gaan over de beste ondersteuning en toedieningswijze van AromaZorg om zijn longen maximaal te ondersteunen. Ik woog goed af of de toediening wel veilig zou zijn en hem comfort zou bieden. Verdampen zou onvoldoende het gebied bereiken en ook de andere IC patiënten mogelijk belasten. Inhalatie was ook geen optie. Tijdens het beademen kon ik via mond en neus maar beperkt effect verwachten. Zijn borstkas was gekneusd en daarbij bedekt met plakkers voor het meten van zijn hartfunctie. Ook wilde ik hem niet onnodig belasten met de relatief sterke geur van de oliën die ik naar verwachting zou gaan gebruiken zo dicht bij zijn neus en brein. Via handmassage kon evenmin vanwege infusen. Verder lag Kees in een speciaal pak dat hem koelde en zijn temperatuur niet te hoog liet oplopen. Daardoor kon ik verder alleen bij zijn voeten.

Het werd dus voetmassage. De dikke huid van de voetzool is echter eerder een belemmering voor opname van essentiële oliën. De voetzolen zijn dus, anders dan veel mensen (willen) geloven, beslist geen ideale toegangsweg voor toediening van essentiële oliën. De behaarde huid is een betere toegangsweg. De haarzakjes nemen vrij gemakkelijk essentiële olie op uit een goede draagolie. Kees had een redelijk behaarde huid bovenop zijn voeten. Ook redeneerde ik dat de huid en vaten bij zijn achillespezen waarschijnlijk een goede plek zouden zijn. Kees ontving daarom 3x daags een korte voetmassage met een hoge dosering essentiële oliën.

Keuze van essentiële oliën

Omdat het geen bacteriële of virale infectie was en Kees geen voorgeschiedenis had met MRSA en altijd een goede conditie had gehad, koos ik – ook omdat al antibiotica gegeven werden – voor mildere oliën: een combinatie van terrein ondersteunende oliën, ontstekingsremmers en (in beperktere mate) antiseptische oliën. Deze oliën koos ik door het 10-stappenplan Klinisch Redeneren toe te passen, waarvan we in onze trainingen altijd gebruik maken. De oliën mochten niet te prikkelend voor hem zijn, niet interacteren met de gegeven medicatie en optimale ondersteuning geven voor de slijmvliezen en ontstekingsreactie.

Ik koos voor olibanum carterii CO2-select (Boswellia carterii), helicryse EO* (Helicrysum italicum uit Italie), zoete marjolein EO* (Origanum majorana), Siberische zilverspar subCO2 extract (Abies sibirica), West-Australisch Sandelhout subCO2-extract (Santalum spicatum) en tijm van het type linalool EO* (Thymus vulgaris ct. linalool).

Daarbij vond ik het fijn om even te kunnen sparren met twee wereldwijd experts, een in Australië (Mark Webb) en een in Frankrijk (Rhiannon Lewis). Ook zij vonden mijn keuze goed doordacht en in balans voor Kees zijn situatie. Er waren evenmin interacties of neveneffecten te verwachten. De verhoudingen zijn niet relevant voor publicatie omdat deze specifiek op Kees waren afgestemd.

Verloop van de behandeling

Ik masseerde driemaal daags elke voet 3-4 minuten waarbij de hoog gedoseerde olie eerst op de wreef van de voet werd ingemasseerd en op het gebied van de achillespezen. Uiteraard werd daarna zacht en met langzame strijkingen de gehele voet, hak en enkels gemasseerd. Mijn handen met nog wat olie daaraan legde ik na de massages even kort en zachtjes op Kees zijn borstkas.

Al aan het eind van de eerste dag met de massages waren de ontstekingswaarden opvallend aan het dalen en dat zette zich door. Natuurlijk kreeg hij ook medicatie, maar ik ben overtuigd van de meerwaarde van de integratie van beide zorgvormen.

Een ander opvallend gegeven was dat we in de loop van de dagen zagen dat Kees, die af en toe wat wakkerder mocht worden, duidelijk ontspande van de massages, die verder ging en dieper was dan door de (slaap)medicatie.

Nu Kees weer thuis is gebruik ik de massageolie nog steeds om via zijn rug en schouderbladen verlichting te geven en zijn herstel te bevorderen, zij het veel sterker verdund naar normale percentages van 1-2%. Hij kan nu ook zelf duidelijk aangeven dat het hem goed doet.

Op de IC & cardiologie

Voor de mensen op de IC (toen nog meerpersoonskamer met continu aanwezige verpleegkundigen) was het even wennen aan een echtgenote die er (binnen de toegelaten perioden) altijd was en allerlei extra dingetjes deed, maar  zowel de meeste verpleegkundigen als intensivisten zagen al snel de voordelen van de complementaire zorg. Die bestond uit de voetmassages, maar ook maakten lieve leden van ons team Brigitte Sprenkels en Annemarie Eskes, die regelmatig kwamen, op mijn receptuur een gel voor de kneuzingspijnen van Kees. Verder maakte ik gebruik van Barrière Crème Extra Herstel (De Levensboom via Volatile Aromatherapie) voor de drukplekjes op zijn stuit en rug (van het koelpak).

Eenmaal op de Cardiologie, waar Kees verder kon herstellen en een pacemaker kreeg, begon ik met koolzuurbadjes voor de neuropathie in zijn vingers (bekende complicatie na langdurig IC verblijf en beademing). Ook gebruikt hij nu daarvoor een speciale door mij bereide handcrème. Waarschijnlijk is neuropathie van zijn voeten Kees bespaard gebleven door de voetmassages.

Tot slot

Op dit moment zijn we weer thuis na drie en een halve week ziekenhuis en anderhalve week aan zee.  Kees wordt langzaam weer krachtiger en is in alle opzichten, zijn fysieke conditie uitgezonderd, weer helemaal zichzelf.

Ik ben ik diep dankbaar voor de kans die Kees (en ik) mocht(en) krijgen op een tweede  leven.

Wij krijgen dus ook weer nieuwe kansen om Kicozo en De levensboom samen voort te zetten en zo patiënten extra levenskwaliteit te mogen bieden met complementaire zorg en integratieve verpleegkunde.

Wij wensen jullie allen een mooie decembermaand vol liefde, kracht, hoop en samenzijn met geliefden en alvast een geweldig 2020.

Madeleine & Kees

Referenties en literatuur:

*EO staat voor essentiële olie

1. Sadatrasul MS, Fiezi N, Ghasemian N, Shenagari M, et al. Oil-in-water emulsion formulated with eucalyptus leaves extract inhibit influenza virus binding and replication in vitro. AIMS Microbiol. 2017 Nov 7;3(4):899-907. doi: 10.3934/microbiol.2017.4.899. eCollection 2017.
2. Cermelli C, Fabio A, Fabio G, Quaglio P. Effect of eucalyptus essential oil on respiratory bacteria and viruses. Curr Microbiol. 2008 Jan;56(1):89-92. Epub 2007 Oct 31.
3. Mekonnen A, Yitayew B, Tesema A, Taddese S. In Vitro Antimicrobial Activity of Essential Oil of Thymus schimperi, Matricaria chamomilla, Eucalyptus globulus, and Rosmarinus officinalis. Int J Microbiol. 2016;2016:9545693. doi: 10.1155/2016/9545693. Epub 2016 Jan 4.
4. Bastos et al. Inhaled 1.8 Cineole Reduces Inflammatory Para-meters in Airways of Ovalbumin Challenged Guinea Pigs., Basic Clin Pharmacol Toxicol. 2010.
5. Safatov AS, Boldyrev AN, Bulychev LE, Buryak GA, et al. A prototype prophylactic anti-influenza preparation in aerosol form on the basis of Abies sibirica polyprenols. J Aerosol Med. 2005 Spring;18(1):55-62.
6. Chen N, Sun G, Yuan X, Hou J, et al. Inhibition of lung inflammatory responses by bornyl acetate is correlated with regulation of myeloperoxidase activity. J Surg Res. 2014 Jan;186(1): 436-45. doi: 10.1016/j.jss.2013.09.003. Epub 2013 Sep 29.
7. Clark CE, Arnold E, Lasserson TJ, Wu T. Herbal interventions for chronic asthma in adults and children: a systematic review and meta-analysis. Prim Care Respir J. 2010.
8. Mikhaeil BR, Maatooq GT, Badria FA, Amer MM. Chemistry and immunomodulatory activity of frankincense oil. Z Naturforsch C. 2003 Mar-Apr;58(3-4):230-8.
9. Moussaieff A, Shein NA, Tsenter J, Grigoriadis S, et al. Incensole acetate: a novel neuroprotective agent isolated from Boswellia carterii. J Cereb Blood Flow Metab. 2008 Jul;28(7):1341-52. doi: 10.1038/jcbfm.2008.28. Epub 2008 Apr 16.
10. Chang SY. Effects of aroma hand massage on pain, state anxiety and depression in hospice patients with terminal cancer. Taehan Kanho Hakhoe Chi. 2008 Aug;38(4):493-502.
11. Lockhart N. inhalation of Frankincense and its effects on asthmatics. Unpublished dissertation. 2000. Hunter N.Y.: RJ Buckle Associates.
12. Spear B. Essential Oils and their effectiveness in the relief of symptoms of asthma. Unpublished dissertation, 1999. Hunter, N.Y.: RJ Buckle Associates.
13. Ocaña A, Reglero G. Effects of Thyme Extract Oils (from Thymus vulgaris, Thymus zygis, and Thymushyemalis) on Cytokine Production and Gene Expression of oxLDL-Stimulated THP-1-Macrophages. J Obes. 2012;2012:104706. doi: 10.1155/2012/104706. Epub 2012 Apr 17.
14. Beer AM, Lukanov J, Sagorchev P. Effect of Thymol on the spontaneous contractile activity of the smooth muscles. Phytomedicine. 2007 Jan;14(1):65-9. Epub 2006 Dec 20.
15. Ács K, Balázs VL, Kocsis B, Bencsik T, et al. Antibacterial activity evaluation of selected essential oils in liquid and vapor phase on respiratory tract pathogens. BMC Complement Altern Med. 2018 Jul 27;18(1):227. doi: 10.1186/s12906-018-2291-9.
16. WHO monographs on selected medicinal plants – Vol.2 World Health Organisation, Geneva, 2004.

 

Overige literatuur

Kerkhof M., Complementaire Zorg in de Palliatieve Zorgverlening, Kicozo 2013/2016;

Kerkhof M., CO2 Extracts in Aromatherapy, 50+ Extracts for Clinical Applications, Kicozo 2018;

Tisserand R, Young R., Essential Oil Safety, 2014.

Op de Kicozo website vindt je de agenda op http://www.kicozo.nl/agenda-zorgprofessionals/ zodat je een overzicht hebt van ons cursusprogramma van maand tot maand. Handig om je rooster mee in overeenstemming te brengen. Graag tot ziens namens Team Kicozo, Madeleine en Kees.

Tot zover deze nieuwsbrief. Tot de volgende keer. Tot Zorg!
Madeleine Kerkhof
Verbinder in de Zorg
Directeur Kicozo

Lid V&VN, Adviseur AromaZorg en AquaZorg V&VN Complementaire Zorg;
Lid Paliactief, NAHA, AIA, EONS, AHNA.

Kicozo
Kennisinstituut Integratieve & Complementaire Zorg
Mail:   info@kicozo.nl

De Levensboom
AromaZorg Producten via Volatile Aromatherapie http://www.volatile.nl